Atak padaczki: pierwsza pomoc w epilepsji. Jak pomóc choremu?

Padaczka jest jedną z najczęstszych chorób neurologicznych, z którą zmaga się 1% społeczeństwa (w Polsce jest to około 400 tys. osób). Często mimo prowadzonej terapii, dochodzi do wyładowań bioelektrycznych w mózgu, co prowadzi do ataku. Warto wtedy mieć świadomość, jak pomóc choremu i udzielać wsparcia, kiedy będziemy świadkiem takiego napadu.

Jak rozpoznać atak padaczki?

Padaczka to choroba, która powoduje nieprawidłowe funkcjonowanie niektórych komórek nerwowych w mózgu. Są różne rodzaje i przyczyny napadów padaczkowych (m.in. uogólnione napady toniczno-kloniczne, które często charakteryzują się najcięższym przebiegiem, czy też napady częściowe). Mogą one wyglądać tak, jak zwykle widzimy to na filmach jako klasyczne objawy padaczki: człowiek upada i ma drgawki, które ustępują po 2-3 minutach. Czasami jednak mogą przejść one w stan padaczkowy, który trwa dłużej. Gwałtowny atak może zakończyć się utratą przytomności czy przygryzieniem języka.

Niebezpiecznie mogą wyglądać także drgawki gorączkowe, które jednak nie są związane z chorobami układu nerwowego.

Zdarza się jednak i tak, że w czasie napadu człowiek wcale nie upada, nie traci przytomności, ale traci kontakt z otoczeniem (w trakcie takiego napadu chory ma zawężoną świadomość). Podczas takiego napadu padaczkowego osoba chora może chodzić, wykonywać różne, z pozoru zwyczajne czynności, ale całkowicie nie ma świadomości, że je robi.

Zdarza się, że te czynności mogą być dla niej niebezpieczne – np. może próbować wyjść przez okno lub przejść przez ruchliwą ulicę. Taki napad padaczkowy trwa zwykle do kilkunastu minut.

Pierwsza pomoc w razie napadu padaczki

Zaraz po rozpoznaniu padaczki, kluczowa jest wiedza, jak prawidłowo udzielić pierwszej pomocy poszkodowanemu, jeszcze przed przybyciem zespołu ratownictwa medycznego.

Podczas ataku padaczki:

zostań z osobą, która ma napad – w miarę możliwości zmierz czas trwania napadu i zbierz dane chorego,
zadbaj o bezpieczeństwo – jeżeli napad wystąpił na jezdni, ściągnij chorego na pobocze lub zatrzymaj ruch,
odsuń od chorego przedmioty, o które mógłby się pokaleczyć lub poobijać,
podłóż coś miękkiego (ale nie wysokiego) pod głowę osoby mającej napad, żeby zapobiec potłuczeniu jej w czasie drgawek,
może dojść do mimowolnego oddania moczu – możesz zadbać więc o odrobinę prywatności, aby poszkodowany nie czuł się skrępowany.

Po ustaniu ataku epilepsji:

W razie utraty przytomności połóż chorego na boku i delikatnie odchyl jego głowę do tyłu, aby udrożnić drogi oddechowe.
Pozostań z chorym do momentu, aż w pełni odzyska świadomość – to znaczy do chwili, gdy będzie rozmawiał z Tobą zupełnie logicznie.
U chorych na padaczkę często występuje tak zwane splątanie ponapadowe. Trwa ono zwykle od kilku do kilkunastu minut i tym czasie chory może być pobudzony, zachowywać się dziwnie i stwarzać zagrożenie dla siebie i otoczenia. Bardzo ważne, by zapewnić mu wtedy opiekę. Nie próbuj na siłę utrzymać go w jednym miejscu, ale pilnuj, żeby nie zrobił sobie krzywdy.
Kiedy chory w pełni odzyska świadomość, upewnij się, czy nic go nie boli i czy wcześniej zdarzały mu się napady padaczkowe. Jeśli to był pierwszy napad w życiu, należy wezwać pogotowie.

Czego nie wolno robić, gdy jesteś świadkiem ataku epilepsji:

nie wkładaj nic do ust,
nie podawaj wody ani leków,
nie powstrzymuj na siłę drgawek,
nie krępuj ciała,
nie otwieraj zaciśniętej szczęki,
nie szarp chorego.

Napad padaczki z zaburzeniami świadomości

Specyficzną jest sytuacja, gdy chory ma zawężoną świadomość – wówczas:

Zostań z osobą, która ma napady nieświadomości (zmierz czas trwania ataku i zbierz informacje o chorym).
Zadbaj o bezpieczeństwo swoje i chorego (postaraj się go utrzymać w bezpiecznym miejscu – nie przechodź przez ruchliwą ulicę).
Osoba z zaburzeniami świadomości może błędnie rozumieć zachowanie ratownika i próby pomocy odczytać jako atak. Dlatego postaraj się ograniczyć swoją ingerencję tylko do najbardziej niezbędnych czynności, kiedy chory ewidentnie zagraża sam sobie.
Pozostań z chorym do momentu, gdy w pełni odzyska świadomość – to znaczy do chwili, gdy będzie rozmawiał z Tobą zupełnie logicznie.
Kiedy w pełni odzyska świadomość, upewnij się, czy nic go nie boli i czy wcześniej zdarzały mu się napady padaczkowe.

Kiedy wezwać pogotowie ratunkowe?

Większość napadów padaczkowych nie stanowi zagrożenia dla życia człowieka. Napady z drgawkami zwykle ustępują po kilku minutach, po nich chory śpi lub jest splątany przez kilkanaście minut (rzadko kilkadziesiąt), po czym dochodzi do siebie.

Napady z zaburzeniami świadomości są dłuższe i również nie stanowią zagrożenia, jednak w każdym takim przypadku zawsze warto skonsultować się z lekarzem. Czasami jednak napad może świadczyć o stanie zagrożenia życia i wymaga natychmiastowej pomocy medycznej.

Kiedy zatem wezwać pogotowie?

napad drgawek trwa powyżej 5 minut,
chory ma drgawki, po których następuje przerwa, podczas której nie odzyskuje przytomności, a następnie ma kolejne drgawki,
napad z zaburzeniami świadomości trwa bardzo długo (powyżej 30 minut),
w czasie napadu doszło do poważnego zranienia, złamania, urazu głowy itd.,
po napadzie przez długi czas (powyżej 30 minut) chory nie odzyskuje świadomości i nie reaguje na próby wybudzenia,
to był pierwszy napad w życiu.

Autor: dr Marta Banaszek