Opisując badania EEG i czytając skierowania od psychiatrów widzę, że niektórzy z Was muszą mieć niejasności, do czego to badanie służy. Zauważyłam, że są lekarze, którzy zlecają EEG chyba u wszystkich swoich pacjentów. Wiem również, że są też tacy, którzy nie zlecają go w ogóle. Zakładają, że jest to badanie przydatne tylko neurologom. Zastanówmy się, kiedy psychiatrze może się to badanie przydać, a kiedy jego zlecanie nie ma sensu.
W czym EEG nie pomoże
Zacznijmy od sytuacji, kiedy EEG nic nie wniesie do diagnozy, albo wręcz może dać mylne informacje.
Najważniejsze (bo najczęściej widywane na skierowaniach) wskazanie, to poszukiwanie zmian organicznych. Wiele lat temu, kiedy jedynym badaniem obrazowym był rentgen (który jak wiadomo, struktury mózgu nie pokaże), EEG było jedyną alternatywą. Jednak w dobie dobrze rozwiniętych i łatwo dostępnych badań obrazowych takich jak tomografia czy rezonans, zlecanie badania EEG jest błędem. Wiemy teraz, że w EEG możemy czasem zobaczyć zmiany przy uszkodzeniach organicznych, ale wcale nie musimy. W dodatku z powodu rzutowania rytmów zmiany, które zobaczymy, mogą być mylnie lokalizujące. I oczywiście nic nie powiedzą o charakterze uszkodzenia.
Pamiętajmy- EEG jest badaniem funkcji elektrycznej mózgu, a nie jego struktury. Dlatego bardzo ważne jest, aby nie zastępować ‘obrazówki’ badaniem EEG.
Kolejnymi wskazaniami, w których EEG niewiele wniesie, są zaburzenia z kręgu tzw. małej psychiatrii. W diagnostyce zarówno zaburzeń depresyjnych, jak i lękowych (z wyjątkiem napadów lęku, o czym poniżej) EEG nie ma właściwie nic do zaoferowania. Przy czym mówimy cały czas o standardowym EEG z oceną jakościową. Od dłuższego czasu rozwija się analiza ilościowa (tzw. QEEG), która może być użyteczna, jednak aktualnie dostępne badania nadal nie dają silnych dowodów. Dlatego w przypadkach wątpliwych można się tym badaniem posiłkować, jednak wyniki zawsze należy oceniać z uwzględnieniem danych klinicznych.
Kiedy EEG jest przydatne psychiatrze
No dobrze, w takim razie kiedy zlecanie tego badani ma sens? Przede wszystkim we wszystkich sytuacjach, kiedy podejrzewamy jakąkolwiek napadowość. Wszystko to, co dzieje się nagle i przebiega gwałtownie, może sugerować napad padaczkowy, a to padaczka (będąca zaburzeniem funkcji elektrycznej mózgu) jest podstawowym wskazaniem do EEG. Warto pomyśleć o niej przy:
- Zaburzeniach koncentracji i uwagi (w tym ADHD)
- Przy napadach lęku (niektóre napady np. z płata skroniowego mogą manifestować się lękiem)
- W otępieniach, zwłaszcza tych o nagłym początku i szybkim przebiegu (różnicujemy m.in. z niedrgawkowym stanem padaczkowym*)
- Przy zaburzeniach świadomości i w katatonii (jak wyżej wykluczamy stan padaczkowy*)
*W sytuacjach gdzie podłożem objawów może być niedrgawkowy stan padaczkowy, EEG jest jedynym badaniem, na podstawie którego możemy postawić rozpoznanie. Wczesne włączenie prawidłowego leczenia w szpitalu może zaważyć o życiu pacjenta.
Jednocześnie należy pamiętać, że na podstawie samego EEG nie można rozpoznać padaczki. Zupełnie zdrowi ludzie mogą mieć duże zmiany napadowe w zapisie. EEG tak jak każde inne badanie dodatkowe jest właśnie badaniem dodatkowym. Decyduje jak zawsze klinika.
Warto to badanie wykonać kontrolnie w chorobach, w których padaczka często współwystępuje.
- Otępienia
- Stan po udarze lub po urazie mózgu
- Spektrum autyzmu
- Zespoły genetycznie uwarunkowane takie jak:
- Zesp. Downa
- Zesp. Angelmana
- Zesp. Retta
- Zaburzenia rozwojowe u dzieci – w tym zespół Landaua- Kleffnera (czyli nabytej afazji z towarzyszącymi zaburzeniami emocjonalnymi i charakterystycznymi wyładowaniami padaczkokształtnymi we śnie)
Kolejnym wskazaniem są wszelkiego typu encefalopatie, w których EEG może pomóc ustalić stopień zajęcia mózgu. Pamiętajmy, ze zmiany w EEG mogą utrzymywać się jeszcze jakiś czas po poprawie stanu klinicznego.
No i na koniec wskazanie, w którym EEG może być szalenie przydatne w praktyce psychiatrycznej, czyli zaburzenia snu. Złotym standardem oczywiście pozostaje polisomnografia. Jednak w naszym kraju pracowni polisomnograficznych nie jest wiele i badanie to bywa trudno dostępne. Dlatego warto rozważyć zlecenie EEG w celu oceny snu, jednak należy pamiętać, że musimy wtedy zrobić badanie we śnie (w miarę możliwości z jednoczasową rejestracją wideo, szczególnie jeśli diagnozujemy zaburzenia ruchowe we śnie). U małych dzieci można zrobić badanie w ich standardowej porze snu w dzień. Natomiast u dorosłych najlepiej wykonać badanie nocne. Jeśli podejrzewamy podłoże padaczkowe, dobrze jest zrobić badanie rano, po deprywacji snu. Natomiast jeśli chcemy ocenić np. architekturę snu czy jego latencję, to musimy zrobić badanie w normalnej dla pacjenta porze odpoczynku nocnego. Oczywiście muszą to być badania dłuższe, czasem nawet całonocne. Bardzo ważne jest, żeby dobrze przemyśleć, co chcemy uchwycić w nagraniu czynności bioelektrycznej i odpowiednio do tego zaplanować badanie.
Podsumowując, badanie EEG będzie najbardziej przydatne psychiatrze w diagnostyce zaburzeń snu oraz we wszystkich tych sytuacjach, gdzie padaczka może być rozpoznaniem różnicowym lub współwystępującym. Oczywiście, że należy wtedy skierować pacjenta do neurologa zajmującego się padaczką, ale jeśli pacjent przyjdzie już z wynikiem badania, to przyspieszy to proces diagnostyczny.
Na koniec to, co najważniejsze do zapamiętania z tego tekstu:
EEG jest badaniem funkcji elektrycznej mózgu, a nie jego struktury. Dlatego nie diagnozujemy uszkodzeń organicznych za pomocą EEG.
Tekst został napisany przez Martę Banaszek, neurologa z kliniki Neurosphera.
