Drgawki gorączkowe są łagodną postacią napadów padaczkowych występującą we wczesnym dzieciństwie, pojawiającą się w przebiegu ostrych infekcji z towarzyszącą gorączką.
Zgodnie z definicją opracowaną przez ILAE (International League Against Epilepsy) to napad drgawkowy towarzyszący gorączce, niezwiązany z infekcją ośrodkowego układu nerwowego i niespełniający kryteriów drgawek objawowych.
Drgawki gorączkowe należą do łagodnych zaburzeń wieku dziecięcego o dobrym rokowaniu.
Spis treści
Jak często występują drgawki gorączkowe i jakie są ich przyczyny?
Dane pokazują, że drgawki gorączkowe występują u 2-5% wszystkich dzieci w Europie i Ameryce Północnej, 5-10% w Indiach i 6-9% w Japonii. Szczytowy moment wystąpienia drgawek przypada między 14. a 18. miesiącem życia. Przed 7. miesiącem życia i po 5. roku życia drgawki gorączkowe występują bardzo rzadko.
Obszarem mózgu, który odpowiada za powstawanie drgawek gorączkowych, jest substancja czarna w śródmózgowiu. Podstawowe funkcje tego obszaru to m.in. kontrola świadomych ruchów, nastroju i wytwarzania dopaminy. Czynnikiem dodatkowo wpływającym na wystąpienie drgawek gorączkowych jest strukturalna niedojrzałość tego rejonu mózgu.
Dokładne przyczyny powstawania drgawek gorączkowych nie są znane. Oprócz tego, że gorączka występuje w nich jako konieczny warunek wstępny, są one ściśle związane z określonym wiekiem, to jest określoną fazą rozwoju mózgu, a w przypadku wyraźnego rodzinnego występowania – również z predyspozycjami genetycznymi.
W zasadzie drgawki gorączkowe mogą wystąpić przy infekcji o każdej etiologii, o punkcie wyjścia poza mózgiem, jednak infekcje wirusowe, z których do najpowszechniejszych należą wywoływane przez ludzki herpeswirus 6 (wywołujący gorączkę trzydniową), są znacznie częstszą przyczyną niż infekcje bakteryjne. Obserwowano także zwiększone ryzyko wystąpienia drgawek gorączkowych po szczepieniu DTP (szczepionka przeciwko błonicy, tężcowi i krztuścowi), MMR (szczepionka przeciwko odrze, śwince i różyczce) i MMRV (szczepionka przeciwko odrze, śwince, różyczce i ospie wietrznej).
Genetyczne i neurofizjologiczne podłoże występowania drgawek gorączkowych
Uwarunkowane predyspozycjami genetycznymi lub rodzinne występowanie drgawek gorączkowych jest znane jako rodzinne drgawki gorączkowe. W rodzinach z wysoką częstością występowania drgawek gorączkowych zidentyfikowano dotychczas sześć loci (miejsc zajmowanych przez konkretne geny w chromosomach) powiązanych z występowaniem drgawek gorączkowych – na odcinkach chromosomów 8q13-q21 (FEB1), 19p (FEB2), 2q (FEB3), 5q (FEB4), 6q (FEB5) i 18p (FEB6). W niektórych przypadkach drgawki gorączkowe są objawem uwarunkowanej genetycznie padaczki z drgawkami gorączkowymi plus (GEFS+).
Badania genetyczne sugerują, że w patogenezie drgawek gorączkowych dużą rolę pełnią zaburzenia kanałów sodowych i receptorów GABA-ergicznych. Kwas gamma-aminomasłowy (GABA) w mózgach dzieci i niemowląt produkowany jest w niedostatecznej ilości, a główna substancja odpowiedzialna za hamowanie pobudzenia w tkance mózgowej występuje w zbyt małej ilości w stosunku do czynników aktywujących. Z kolei transmitery pobudzające dojrzewają znacznie szybciej niż GABA. Układ transmiterów, pozostając w niekorzystnym dla czynności hamującej stosunku – obniża próg drgawkowy. Ta zaburzona równowaga wynika także ze swoistej niedojrzałości kanałów wapniowych i sodowych, których zadaniem jest regulacja czynności elektrycznej pojedynczych komórek. W dojrzewającym mózgu niedostateczna aktywność tych kanałów powoduje zbytnią depolaryzację błony komórkowej neuronów, a co za tym idzie, zwiększoną podatność na spontaniczne wyładowania.
Objawy i postacie kliniczne
Zdecydowana większość (75%) wszystkich napadów drgawek gorączkowych to napady proste. Drgawki gorączkowe występują zazwyczaj, gdy temperatura ciała gwałtownie wzrasta do 38,5°C lub wyżej, i zwykle manifestują się jako napad toniczno-kloniczny obejmujący całe ciało. Zaczyna się nagłą utratą przytomności, po której następuje usztywnienie całego ciała (faza toniczna). Po 10-30 sekundach następują drgawki (kloniczne). Faza toniczna może nie występować, zdarzają się również napady atoniczne, w których mięśnie tracą napięcie, a dziecko staje się całkowicie wiotkie. Drgawki gorączkowe trwają zwykle kilka minut (do około 10). Zazwyczaj po napadzie występuje okres wzmożonej senności.
Napad drgawek złożonych przebiega z kolei w zupełnie inny sposób. Przede wszystkim ma on charakter typowych drgawek, trwa też zdecydowanie dłużej niż drgawki proste – czas trwania takich ataków wynosi bowiem zawsze powyżej 15 minut i mają też one tendencję do nawrotów, zwykle kolejny napad następuje w przeciągu 24 godzin.
Jak postępować, gdy u dziecka wystąpią drgawki gorączkowe?
Przede wszystkim należy zachować spokój i zadbać o bezpieczeństwo dziecka: ułożyć je w pozycji bocznej, najlepiej na miękkim podłożu, usunąć znajdujące się w pobliżu przedmioty, o które mogłoby się uderzyć, oceniać oddech i tętno.
Po napadzie należy obniżyć temperaturę ciała dziecka metodami fizykalnymi (chłodne okłady, chłodne napoje) i przez podanie leku przeciwgorączkowego w czopku.
Dziecko, u którego wystąpiły drgawki gorączkowe, zwłaszcza po raz pierwszy w życiu, musi być obejrzane przez specjalistę, który zadecyduje o konieczności hospitalizacji i ewentualnej planowej diagnostyki w celu wykluczenia innych przyczyn drgawek. W przypadku jakichkolwiek wątpliwości dotyczących rozpoznania drgawek gorączkowych wskazana jest dalsza obserwacja dziecka na oddziale szpitalnym i konsultacja neurologiczna.
Drgawki gorączkowe u dzieci a padaczka: rokowania
Rokowanie w przypadku napadów gorączkowych jest ogólnie bardzo dobre. Spośród wszystkich dzieci, u których wystąpiły drgawki gorączkowe, u około jednej trzeciej pojawiają się one ponownie w późniejszym okresie życia, a u około dwóch trzecich jest to zdarzenie jednorazowe. Najsilniejszym czynnikiem ryzyka nawrotu jest wiek w momencie wystąpienia pierwszego zdarzenia: im młodsze dziecko, tym większe prawdopodobieństwo wystąpienia drugiego ataku drgawek gorączkowych. Występowanie drgawek gorączkowych w rodzinie (dodatni wywiad rodzinny) również zwiększa prawdopodobieństwo nawrotu choroby. Innymi czynnikami ryzyka są niska temperatura ciała przy pierwszym zdarzeniu i wielokrotne napady podczas tego samego epizodu gorączki. Ryzyko rozwoju padaczki po napadzie drgawek gorączkowych jest nieco większe (2-4%) niż w pozostałej populacji.
