Miliony chorych na świecie cierpią na padaczkę skroniową. Wiemy o niej mnóstwo, więcej niż o jakiejkolwiek odmianie epilepsji. Literaturę na jej temat liczymy w tysiącach tomów, doświadczenie lekarzy i pacjentów przekłada się na dostępność dużej liczby klinicznych opisów i działań. A jednak, chociaż tak dobrze poznana, bywa trudna w diagnostyce, skomplikowana w leczeniu, bo często lekooporna, a jej terapia jest zwykle żmudna i długotrwała.
Spis treści
Czym jest padaczka skroniowa i jakie są jej odmiany
Padaczka skroniowa, TLE (ang. temporal lobe epilepsy), to rodzaj padaczki ogniskowej, do której dochodzi w wyniku wyładowań w płacie skroniowym, zwłaszcza w jego części przyśrodkowej. Znajduje się tam hipokamp, jądro migdałowate i zakręt przyhipokampiczny (parahipokampalny). Ta część mózgu odpowiada za wiele funkcji naszego organizmu, m.in. za: mowę, zmysł węchu i słuchu, różne formy pamięci czy rozpoznawanie obiektów. Uszkodzenia w tym obszarze skutkują zaburzeniami mowy i słuchu oraz zmysłu węchu, a także problemami z pamięcią. Padaczka skroniowa jest najczęściej spotykanym zespołem padaczkowym.
Wyróżniamy dwa główne typy padaczki skroniowej:
- MTLE (ang. mesial temporal lobe epilepsy), padaczka wywodząca się z przyśrodkowej, tzw. mezolimbicznej, części płata skroniowego; do wyładowań dochodzi w obrębie kompleksu hipokampa (tzw. stwardnienie centralno-skroniowe – MTS),
- LTLE (ang. lateral temporal lobe epilepsy), padaczka skroniowa wywodząca się z bocznej części płata skroniowego; wyładowania powstają w obrębie tzw. kory nowej płata skroniowego (zwykle spotyka się w tym przypadku dobrze zróżnicowany guz, malformacje naczyniowe lub zaburzenia rozwojowe kory mózgowej).
Objawy padaczki skroniowej
Napady w przypadku padaczki skroniowej są podobne i łatwo rozpoznawane, jako przynależące do tej jednostki, i zwykle rozpoczynają się w dzieciństwie i okresie dojrzewania. Charakterystyczne dla padaczki skroniowej są gwałtowne i nagłe ataki, przebiegające z drgawkami i utratą świadomości. W przebiegu tej choroby najczęściej stwierdza się napady częściowe złożone, które mogą się wtórnie uogólniać. Przed napadem pacjenci często zgłaszają wystąpienie objawów zwiastujących jego nadejście, czyli aury, np. w postaci bólu brzucha.
Po ataku pacjent jest zwykle przez pewien czas splątany, potrzeba dłuższej chwili, żeby odzyskał kontakt z rzeczywistością.
Inne objawy, występujące w przebiegu padaczki skroniowej, to:
- „zapatrzenia” z bezruchem,
- automatyzmy epileptyczne, takie jak mlaskanie, cmokanie, pocieranie twarzy,
- stopniowo postępująca utrata przytomności.
Analiza zapisu EEG wykonanego pomiędzy napadami wskazuje na występowanie ogniskowego spowolnienia czynności w okolicy skroniowej. W badaniu uwidaczniają się padaczkowe fale ostre lub iglice w przedniej części okolicy skroniowej.
Rozpoznanie padaczki skroniowej
W diagnostyce padaczki skroniowej korzysta się z takich samych narzędzi diagnostycznych jak w przypadku innych rodzajów epilepsji. Podstawą każdej diagnozy jest dogłębny wywiad lekarza z pacjentem – nawet w 80% odpowiada on za trafną diagnozę. Dzieje się tak dlatego, że objawy padaczki skroniowej są symptomatyczne i doświadczony epileptolog łatwo je rozpozna i przyporządkuje.
Wywiad lekarski uzupełnia się badaniem elektroencefalograficznym (EEG) [tu czytaj o badaniu EEG]. W przypadku epilepsji skroniowej zmiany w obrazie tego badania widoczne są w obrębie płata skroniowego mózgu.
Padaczka rolandyczna u dzieci – łagodna odmiana padaczki skroniowej
Padaczka rolandyczna jest jedną z najpowszechniejszych postaci padaczki u dzieci i występuje ona na skutek nieprawidłowości w funkcjonowaniu okolic skroniowo-czołowych mózgu, co każe zakwalifikować ją jako szczególną postać padaczki skroniowej. Padaczka rolandyczna pojawia się u dzieci pomiędzy 4. a 13. rokiem życia i przebiega z napadami padaczkowymi o charakterze nawracającym i uogólnionym, które najczęściej pojawiają się podczas snu.
Poprzedzającym symptomem napadów w przebiegu padaczki rolandycznej jest tzw. aura somatosensoryczna. Składają się na nią takie objawy, jak dolegliwości żołądkowe, mrowienie lub drętwienie okolicy ust czy poczucie dławienia się.
Podczas samego ataku dziecko przeważnie jest przytomne, ale mogą wystąpić u niego zaburzenia mowy, a czasem też świadomości. Często napadom towarzyszą także niekontrolowane mimowolne ruchy, ślinotok oraz poczucie drętwienia połowy twarzy lub całego ciała. Po napadzie zdarzają się wymioty oraz przejściowe zaburzenie funkcji poznawczych.
Padaczka skroniowa u dorosłych
W tej postaci epilepsji wyróżnia się:
- napady częściowe proste, przebiegające ze zjawiskami typu déjà vu i jamais vu (odwrotnością déjà vu) oraz zaburzeniami mowy, węchu i słuchu,
- napady częściowe złożone, z zaburzeniami świadomości, przebiegające z drgawkami, wpatrywaniem się w jeden punkt oraz zaburzeniami mowy,
- napady częściowe wtórne, dla których charakterystyczna jest utrata świadomości oraz mimowolne skurcze mięśni.
Dorośli pacjenci cierpiący na padaczkę skroniową zmagają się też często z poczuciem alienacji. Zdarzają się im też problemy z rozpoznawaniem znanych sobie przedmiotów i osób.
Jak leczy się padaczkę skroniową?
Leczenie lekami przeciwpadaczkowymi może być w padaczce skroniowej mało skuteczne, choć kilka generacji leków daje możliwość mono- i politerapii, które czasem przynoszą znaczącą poprawę.
Niestety, padaczka skroniowa zaliczana jest zwykle do epilepsji lekoopornych (MRE – medically refractory epilepsy), dlatego większość pacjentów w ogóle nie reaguje na leczenie. MRE rozpoznaje się wówczas, gdy mimo stosowania optymalnego leczenia za pomocą wprowadzonych kolejno dwóch lub większej liczby leków przeciwpadaczkowych, nie dochodzi do poprawy jakości życia pacjenta i należytej kontroli napadów.
W takich przypadkach zaleca się sięgnięcie po rozwiązanie operacyjne: zabieg neurochirurgiczny polegający na usunięciu ogniska padaczkowego. Nowoczesne instrumentarium neurochirurgiczne i stosowane metody, jak np. neuronawigacja, pozwalają na maksymalnie bezpieczne wykonanie operacji. Jedną ze stosowanych metod usunięcia ogniska padaczkowego jest metoda Spencera, polegająca na usunięciu struktur kompleksu hipokampa i bieguna płata skroniowego.
Oblicza się, że u 70-80% pacjentów z padaczką skroniową zabieg neurochirurgiczny jest w stanie zahamować napady. Operację zaleca się szczególnie u osób młodych, zanim choroba się rozwinie.
Jeśli pacjent nie chce lub nie może poddać się zabiegowi lub ten okazał się nieskuteczny, lekarz prowadzący może zaproponować inne metody, jak np. stymulacja nerwu błędnego (VNS), lub nowe leki. Wraz z szybkim rozwojem medycyny pojawiają się nowe możliwości, jednak bez względu na wybór sposobu leczenia i jego skuteczność, ważna jest każdorazowo indywidualizacja tego procesu. Każdy pacjent z padaczką przechodzi ją inaczej i dlatego tak ważne jest spersonalizowane podejście i ogromna wiedza o prowadzeniu, niejednokrotnie kilkunastoletnim, terapii dla pacjentów z tym schorzeniem. Neurosphera ma doświadczenie w zakresie planowania i prowadzenia opieki nad pacjentami nawet z najtrudniejszymi przypadkami epilepsji.
Jesteś chory? Widzisz napad? Co robić?
Jeśli cierpisz na padaczkę, powinieneś zawsze pamiętać o systematycznym przyjmowaniu leków i mieć je przy sobie, gdy wychodzisz z domu. Podobnie jak opaskę z informacją, że chorujesz na epilepsję. Jeśli czujesz pojawiającą się aurę, poinformuj o tym osobę, z którą jesteś w danym momencie, i uprzedź ją o nadchodzącym napadzie. Postaraj się jej powiedzieć, jak Ci może pomóc, i poproś, by w miarę możliwości pomogła Ci przemieścić się w miejsce o miękkim podłożu, wyłożone dywanem czy choćby na trawnik.
Jeśli jesteś świadkiem napadu padaczkowego, możesz pomóc. W pierwszej kolejności chroń głowę chorego, żeby nie uderzył nią w twardą czy ostrą powierzchnię. W żadnym razie nie wkładaj niczego do ust chorej osoby ani nie przytrzymuj jej kończyn, bo w przypadku silnych drgawek może dojść nawet do ich złamania. Po napadzie chory może wejść w stan tzw. snu ponapadowego. Nie wolno go z niego wybudzać, trzeba poczekać, aż sam się ocknie. Można go natomiast położyć w pozycji bocznej. Jeśli z kolei sam napad padaczkowy przedłuża się lub widzisz, że pacjent doznał podczas niego jakichś urazów, wezwij koniecznie karetkę.
dr Natasza Blek
